Jip-en-Janneketaal

Soms zegt iemand tegen mij: “Kun je het even in jip-en-janneketaal uitleggen?” En dan knik ik beleefd, maar ondertussen gaat er in mijn hoofd een heel ander gesprek aan. Want wat bedoelen mensen eigenlijk met jip-en-janneketaal? Bedoelen ze: “Leg het simpel uit”? Of bedoelen ze: “Doe alsof ik twee ben”? Of bedoelen ze: “Maak het knus, alsof Annie M.G. Schmidt op mijn schouder is gaan zitten en mij zachtjes geruststelt, terwijl ze moeilijke concepten in hapklare brokjes verandert”?

Ik wil best simpel doen, maar ik vind het raar dat ik daar ineens een soort fictief kindertaaltje voor zou moeten gebruiken. Niemand zegt ooit: “Leg het even in je-weet-wel-die-taal-van-mijn-ouwe-wiskundeleraar uit.” Terwijl dat ook een stijl is! Een ontregelende, enigszins vervelende stijl, maar toch: een stijl.

Met jip-en-janneketaal wordt begrijpelijke taal bedoeld, zoals meestal gewenst in geschreven teksten. Door de eenvoud van de taal in de Jip en Janneke-verhaaltjes van Annie M.G. Schmidt werd jip-en-janneketaal in het Nederlands in de jaren negentig een algemeen begrip voor heldere en makkelijke taal bij de overheid en het bedrijfsleven.

De term jip-en-janneketaal kun je letterlijk en figuurlijk opvatten:

• Letterlijk betekent jip-en-janneketaal de taal waarin de beroemde kinderverhalen van Annie M.G. Schmidt geschreven zijn. Bijna elke Nederlandse kleuter is voorgelezen uit deze verhaaltjes, die heel herkenbaar en ook erg geestig zijn.
• Figuurlijk wordt met jip-en-janneketaal ‘eenvoudige taal’ bedoeld, zowel gesproken als geschreven. De term heeft soms een wat negatieve connotatie: dan staat jip-en-janneketaal voor té eenvoudige of simplistische taal waarin geen ruimte is voor nuance of diepgang.

Hoe pas je jip-en-janneketaal toe?

Naar aanleiding van de teksten van Annie M.G. Schmidt in de verhalen over Jip en Janneke worden er een aantal regels geadviseerd om begrijpelijke teksten te kunnen schrijven. Een bekend advies is het schrijven van korte zinnen, maar het aantal letters van de woorden (ongeveer 4) en aantal woorden in de zinnen (ongeveer 6) zijn niet de enige factoren. Gedachten kunnen letterlijk geciteerd worden, om de teksten persoonlijk te maken. 

Tips om teksten begrijpelijk te maken:

• Korte zinnen in combinatie met verbindingswoorden
• Vraag-antwoord patronen
• Onvolledige zinnen
• (onvoltooid) Tegenwoordige tijd
• Directe rede om te laten zien wat personages denken
• Actieve formulering van zinnen

Het toepassen van jip-en-janneketaal is natuurlijk niet in elke situatie handig. De regels zijn moeilijk toepasbaar in medische bijsluiters, in studieboeken, of op overheidsformulieren. Daarom is het niet handig om een wetenschappelijk paper of een scriptie in jip-en-janneketaal te schrijven. 

En toch begrijp ik de wens om jip-en-janneketaal te gebruiken wel. Want ingewikkeld is niet erg. Maar soms is simpel gewoon heel lekker. Zoals een boterham met pindakaas. Of een punt. Een zin. Met een punt.

Liefs,

Takkie, en PubliCo 25/26

Bronnen

B1 schrijven: het verschil tussen B1 en Jip en Janneke | B1-teksten. (z.d.). https://b1teksten.nl/artikel/is-b1-hetzelfde-als-jip-en-janneketaal